In de stroom van publicaties die de afgelopen maanden verschenen zijn over een van de meest besmettelijke en gevaarlijke virussen waar wij in lange tijd mee te maken hebben gehad, is de aandacht vooral gericht op de slachtoffers die het virus wereldwijd maakt, op de zorg voor de mensen die erdoor getroffen worden, op de ingrijpende economische gevolgen van de lock downs en tenslotte op mogelijkheden om dit virus zo snel en effectief mogelijk een kopje kleiner te maken. Die aandacht is begrijpelijk en terecht. Maar in de strijd-retoriek rond het virus blijven belangrijke overeenkomsten tussen mensen en agressieve virussen als Covid-19 doorgaans op de achtergrond. Dat is jammer, want uit die overeenkomsten kunnen denk ik belangrijke inzichten worden afgeleid.

Anderhalf jaar geleden hebben wij aangekondigd dat wij de omvang van het redactioneel drastisch zouden gaan inperken. Het werd namelijk steeds maar langer, mede omdat we de informatie over de opzet en inhoud van de verschillende inleidingen bij de verschillende themadelen, ook goeddeels in het redactioneel opnamen. Dat was dus eigenlijk dubbelop en daar wilden we mee stoppen. Dat ferme voornemen hebben wij enkele nummers volgehouden, maar daarna is de omvang van het redactioneel opnieuw flink gaan groeien. Dat willen we eigenlijk niet, vandaar dit keer een nieuwe poging om een kort redactioneel te schrijven.

De titel van het boek, ‘Homo Ecologicus’, is een verwijzing naar de ‘Homo economicus’ van Adam Smith en past in de trend van boeken als ‘Homo Deus’ van Yuval Noah Harari en ‘Homo universalis’ van Klaas van Egmond, waarbij schrijvers de mens, de Homo, ieder vanuit een eigen invalshoek belichten.

Op de dag dat de boekhandel mij het bericht stuurt dat het boek ‘De ontsnapping van de natuur’ van Oudman en Piersma (een uitgave van Atheneum te Amsterdam) opgehaald kan worden, hoor ik op het nieuws het sprekende bericht dat het bedrijf Galapagos NV één van de grootste stijgers op de beurs is geweest het afgelopen jaar. Het is inmiddels een miljardenbedrijf.

Waarden zijn geen abstracties. De kern van waardenwerk is dat de waarden die in werk besloten liggen zich tonen in wat het werk tot stand brengt en de manier van werken zelf. Waarbij werk hier breed is opgevat als betaald en onbetaald productief, scheppend handelen. Veel werk in die zin richt zich op ‘het goede’ willen doen, zowel voor jezelf, de ander als de wereld.

Het voorrecht dat de redactie mij gunt, om het redactioneel te mogen schrijven bij nieuwe nummers van ons tijdschrift, biedt mij de ruimte en de stimulans om naar aanleiding van de inhoud van het nieuwe nummer door te denken over de inhoud van het begrip waardenwerk en het doen daarvan. Als opstapje naar de inhoud van dit rijk gevulde winternummer, wil ik dan ook beginnen met twee overwegingen over de inhoud van waardenwerk.

Het boek In goed gezelschap'' dat we deze middag presenteren via een beknopt inhoudelijk programma, komt voort uit de Lectorengroep Normatieve professionalisering en staat onder redactie van Sietske Dijkstra, Harry Kunneman en Bart van Rosmalen. Aan de hand van een schurende vraag uit hun eigen werkpraktijk, onderzoeken de acht auteurs wat helpt om hun eigen werk en dat van anderen meer te laten deugen. De rode draad wordt gevormd door de gedeelde betrokkenheid op goed gezelschap en de bijdrage daaraan van muzische werkvormen.

In deze bundel delen we inzichten en zoekrichtingen waarvoor onze ‘gezelschappelijke’ samenwerking een vruchtbare voedingsbodem heeft verschaft. In alle hoofdstukken staat een echte vraag centraal uit de professionele praktijk van de auteur. Het varieert van omgaan met macht en machteloosheid in complexe scheidingen, de rol van cello spelen, dansen en stilte in het vormgeven van goed werk, de complexiteit van het beoordelen van thesis-onderzoek tot een uitwerking van normatieve professionalisering aan de hand van William Shakespeare.

Kunnen wij vriendschap met de Aarde sluiten? In dit essay onderzoekt Eric van der Vet de mogelijkheden om ons toe te wenden naar de Aarde om de verregaande degeneratie van ecologische systemen te stoppen en te werken aan herstel.

Elke organisatie wil tevreden klanten, een goed imago en gemotiveerde medewerkers. Dat kan als je het Échte winst denken invoert. Klanten, investeerders en medewerkers vragen steeds meer om maatschappelijke betrokkenheid. Alleen op winst gericht zijn is allang passé. Ondernemen met impact staat nog in de kinderschoenen, maar zal absoluut de norm worden. Het gaat volgens Hoogerwerf niet alleen om goede intenties, het gaat om echte winst: klinkende resultaten die het leven verbeteren, van medewerkers, klanten, de leveranciers en ook in de samenleving.

Dit jaar viert de Universiteit voor Humanistiek haar zesde lustrum. De UvH vormt de geboortegrond van dit tijdschrift en de ideeën en perspectieve die daar de afgelopen dertig jaar ontwikkeld zijn, bieden een belangrijke bron van inspiratie voor het denken en spreken over waardenwerk en voor het doen daarvan.

Contribution to the Symposium ‘The Art of Listening. De-accelerating Our Way of Life’ At the University of Humanistic Studies, Utrecht January 30th, 2019.

Het traditionele humanisme staat vandaag voor grote uitdagingen. Ik noem er twee. In de eerste plaats dwingt de huidige ecologische crisis ons om kritisch na te denken over de centrale positie die het traditionele humanisme de mens toekent in het universum.

Inleiding In de inleiding van zijn artikel ‘Humanisering als uitdaging’ stelt Douwe van Houten terecht dat ‘er weinig of geen systematische beschouwingen over humanisering voorhanden zijn’.

Onderstaande tekst van Theunis Piersma is oorspronkelijk geschreven voor de tweede aflevering van een programma van Omrop Fryslân, getiteld ‘De berchrede fan it flakke lân’ (zie omropfrieslan.nl). Hij heeft ons toestemming gegeven om een Nederlandse versie af te drukken van de ‘bergrede’ die hij in dit programma uitspreekt, met één belangrijk proviso: ‘Ik zou het erg op prijs stellen als jullie ruimte maken voor het tekstje in beide landstalen.

Samengesteld door Eric van der Vet (themaredacteur ecologisch waardenwerk) en Fernando Suárez Müller (redacteur). Met een bijdrage van Nienke van Ittersum (Extinction Rebellion) en een interview met prof. Jeff Harvey (NIOO-KNAW) Thema: De draaikolk van global and local and personal

We leven in een tijd waarin met man en macht (en tegelijk met vrees en beven) gewerkt wordt aan de beteugeling en liefst overwinning van een virus. Wereldwijd worden de doden geteld en gemeld, niet in procenten ditmaal, maar in absolute aantallen, niet in statistieken van gemiddelden en signifi cante afwijkingen daarvan, maar in harde cijfers van één plus één, plus één, plus nog één, en zo verder tot aan duizenden toe. Het virus waartegen we strijden, heeft ironisch genoeg de naam Corona, kroon, gekregen.

In aansluiting bij voorgaande twee artikelen over relationeel begrenzen vanuit het gedachtegoed van Presentie en Normatieve professionalisering, concretiseren de auteurs van deze artikelen dit nu naar de praktijk. We beschrijven een casus waarin echt iets op het spel staat en professionals betrokken worden in een situatie.

Een drietal met elkaar in gesprek, met als aanleiding dat er ergens een grens lijkt te zijn overschreden. Er zijn namelijk klachten bij de woningcorporatie binnengekomen. En dan is het zo dat er actie ondernomen moet worden.

Vanuit normatieve professionalisering gaat het om ‘werk dat deugt en deugd doet’, in het licht van ‘goed leven met en voor anderen in rechtvaardige instituties’. Hierin is samengebald dat het professionele werk normatief geladen is en gestalte krijgt in (onder meer) de morele betrokkenheid van de professional op het welvaren van een concrete ander. In die betrokkenheid uit zich de eigen bestaansethiek en visie op professioneel werk, maar ook de maatschappelijke / politieke inzet van het beroep en van de instituties waarin de professional werkzaam is.

Het symposium van Stichting Presentie over relationeel begrenzen op 22 november 2019 was een inspirerende bijeenkomst. Naar aanleiding daarvan vroeg ik me af of de theorie van Jessica Benjamin het denken over relationeel zorg geven kan verdiepen.

Eind 2019 verscheen het vierentwintigste deel uit de reeks Humanistisch Erfgoed, over ’rode bovenmeester’ Adriaan Henri Gerhard (1858 – 1948). In eigen tijd was hij een zeer bekende en, vooral door zijn Kamerlidmaatschap voor de SDAP ook zeer invloedrijke man. In tal van geschiedenissen over het socialisme en de arbeidersbeweging spelen hij en zijn vader, de utopische kleermaker Hendrik Gerhard vaak een bescheiden, maar niettemin een rol. En ook in de historiografie van de vrijdenkersbeweging, waar de ‘jonge’ Gerhard vrijwel heel zijn leven actief voor was, is er aardig wat het over socialistische schoolhoofd en zijn betekenis voor het onderwijs geschreven.

Het ontwikkelen van een professionele identiteit is een voortdurend leerproces, dat nog maar net begonnen is als het diploma dat startbekwaamheid aangeeft, op zak is. Een proces dat vraagt om reflectie maar ook om inbedding in een leergemeenschap, waar men als onderdeel van een collectief de opgaven van het beroep en het eigen functioneren kan overdenken en bevragen. Dit verhaal is een persoonlijk verhaal, waarin ik graag de ervaringen deel die ik zelf in dit kader heb opgedaan in mijn ontwikkeling als docent in het voortgezet onderwijs en het hoger beroepsonderwijs.

In het sociaal werk wordt van professionals verwacht dat zij, binnen wettelijke en beroepskaders, weten aan te sluiten bij de behoeften van de mensen die zij tegenover zich hebben. Dit impliceert een bepaalde vrijheid van handelen en brengt verantwoordelijkheid met zich mee.

In dit artikel belichten we hoe waardenwerk, als praktisch- professioneel handelen, gestalte krijgt in en door het persoonlijk leiderschapsprogramma CALL. Daartoe hebben we interviews gehad met twee programmaleiders en een aantal deelnemers. Hoe is waardenwerk in dit programma voor bestuurders en directeuren aan de orde en hoe kan persoonlijk leiderschap doorwerken in hun organisaties?

De auteurs zijn beide betrokken bij de masteropleiding Begeleidingskunde aan de Hogeschool Rotterdam en de Hogeschool Arnhem en Nijmegen. Michiel de Ronde is sinds 2016 lector Begeleidingskunde en Heidi Muijen verzorgt als gastdocent sinds 2006 lessen Ethiek en levenskunst en onderzoeksbegeleiding.

Hans Radder, tot 2014 hoogleraar filosofie van wetenschap en technologie aan de Vrije Universiteit in Amterdam, heeft zich gedurende zijn academische loopbaan volhardend ingezet voor hervorming van de universiteit (Zie bijvoorbeeld Wetenschap als koopwaar, 2003). In 2013 culmineerde die inzet in een vlammend Manifest, dat hij samen met Willem Halffman in Krisis publiceerde: Het academisch manifest; van een bezette naar een publieke universiteit.